بررسی عوامل اقلیمی و فعالیت‌های انسانی در تغییرات رواناب حوضه قزل‌اوزن

عباسی, حبیبه

doi:10.22034/iwrj.2023.14148.2470

بررسی عوامل اقلیمی و فعالیت‌های انسانی در تغییرات رواناب حوضه قزل‌اوزن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حبیبه عباسی

استادیار گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی مرند، دانشگاه تبریز، تبریز

10.22034/iwrj.2023.14148.2470

چکیده

در دهه‌های اخیر در برخی مناطق جهان، میزان رواناب به طور معنی‌داری کاهش یافته است. فعالیت‌های بشری و تغییرات آب و هوایی دو عامل اصلی در تغییر میزان رواناب می‌باشند. بر این اساس تجزیه و تحلیل عوامل موثر و کمی نمودن تاثیرات آن‌ها بر میزان رواناب دارای اهمیت زیادی است. در تحقیق حاضر، از روش من-کندال بر ای بررسی روند تغییرات سری زمانی رواناب رودخانه قزل اوزن در ایستگاه یساول استفاده گردید. با استفاده از روش پتیت زمان وقوع نقطه تغییر در سری زمانی سالانه رواناب مشخص گردید. نتایج حاصل نشان داد که سری زمانی رواناب در حوضه بالادست ایستگاه هیدرومتری یساول دارای روند کاهشی بوده و نقطه تغییر سری زمانی رواناب سال 1998 می‌باشد. بر این اساس، سری زمانی رواناب به بازه زمانی پایه و بازه زمانی ارزیابی تقسیم گردید. پس از ورود اطلاعات مربوط به حوضه در مدل SWAT، نسبت به اجرای مدل بین سال‌های 1987 تا 2010 اقدام گردید. از سالهای 1987 تا 1993 مربوط به قبل از نقطه تغییر می‌باشد. بر این اساس از سال آماری 1987 به عنوان Warmup و از 1988 تا 1991 برای واسنجی و از آمار 1992 و 1993 جهت تایید مدل استفاده گردید. جهت واسنجی مدل از الگوریتم SUFI-2 در بسته نرم‌افزاری SWATCUP استفاده گردید. از آنجاییکه تعداد این پارامترها زیاد می‌باشد قبل از واسنجی، تحلیل حساسیت مدل نسبت پارامترها بررسی گردید و پارامترهای حساس مشخص گردید. بررسی نتایج واسنجی و صحت‌سنجی مدل در دوره زمانی پایه نشان داد که مدل SWAT عملکرد خوبی در شبیه‌سازی جریان رودخانه در ایستگاه هیدرومتری یساول دارد. همچنین نتایج مطالعه نشان داد نقش تغییرات عوامل اقلیمی (76%) در تغییرات رواناب رودخانه در دوره ارزیابی، به مراتب بیشتر از نقش فعالیت‌های انسانی (24%) است. به طور کلی، تحقیق حاضر ضرورت اتخاذ اقدامات لازم جهت انطباق با تغییرات آب و هوایی و ایجاد دستورالعمل‌هایی برای فعالیت‌های انسانی برای دسترسی پایدار به منابع آب بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مدلسازی رایانه ای

عنوان مقاله [English]

Investigating climatic variables and human activities in the changes of runoff in Qezelozen watershed

نویسنده [English]

habibeh abbasi

Assistant Professor, Department of civil Engineering, Marand Faculty of Technical and Engineering, University of Tabriz

چکیده [English]

In recent decades, the amount of runoff has decreased significantly in a few regions of the world. Human activities and climate change are the two main factors in runoff changing. Accordingly, it is very important to analyze the influencing factors and quantify their impact on the runoff. In this research, the analysis of the process of gradual and sudden changes in the QezalOzen River runoff at the Yesaul hydrometric station in Kurdistan province was carried out using the linear regression method and Pettit's test. The results showed that the runoff time series in the upstream watershed of Yesaul hydrometric station has a decreasing trend and the breaking point of the runoff time series is 1998. According to this, the runoff time series was divided into the base period and the evaluation period. Runoff simulation was done using SWAT model. After entering input data of the watershed in the SWAT model, the model was implemented between 1987 and 2010. From 1987 to 1993 is before the change point. Based on this, syear 1987 was used as warmup, 1988 to 1991 was used for calibration, and years 1992 and 1993 were used to validate the model. SUFI-2 algorithm was used in SWATCUP software package to calibrate the model. Since the number of the parameters in SWAT model is large, before calibration, the sensitivity analysis was done and the sensitive parameters were determined. Examining the results of calibration and validation of the model in the base period showed that the SWAT model has a good performance in simulating the runoff in Yesaul hydrometric station. Also, the results of the study showed that the impacts of climate change (76%) in reduction of runoff during the evaluation period is much higher than the impact of human activities (24%). In general, the current research states the necessity of taking necessary measures to adapt to climate change and create guidelines for human activities for sustainable access to water resources.

کلیدواژه‌ها [English]