پهنه بندی شدت فرسایش و تولید رسوب با استفاده از مدل پسیاک اصلاح شده در محیط GIS (مطالعه موردی: حوزه ابخیز ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

به منظور بررسی کارآیی مدل MPSIAC در برآورد فرسایش و رسوب،‏ حوزه آبخیز ایلام در استان ایلام انتخاب شد. با توجه به اهداف مورد نظر در این تحقیق،‏ ابتدا نقشه های توپوگرافی،‏ زمین شناسی،‏ شیب،‏ جهت،‏ طبقات ارتغاعی،‏ زمین شناسی و غیره با استفاده از نرم افزارGIS تهیه شد. سپس از رویهم گذاری دوبه دوی نقشه طبقات ارتفاعی با جهت و زمین شناسی با شیب،‏ 2 نقشه اولیه تهیه و از رویه گذاری 2 نقشه اولیه،‏ نقشه پایه با 132 واحد کاری با 4 ویژگی مشخص ارتفاع،‏ جهت،‏ زمین شناسی و شیب به دست آمد. با استفاده از نقشه پایه و سایر اطلاعات و نقشه های موجود و کنترل موقعیت واحدهای کاری به وسیله دستگاه GPS در طبیعت،‏ امتیاز 9 عامل موثر در مدل MPSIAC در هر واحد کاری تعیین و با جمع کردن آنها میزان R (درجه رسوبدهی) در هر واحد کاری و با توجه به نسبت مساحت آنها در کل حوزه به دست آمد و در نهایت با قرار دادن میزان R به دست آمده در رابطه مربوطه،‏ میزان رسوب برآورد شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ضریب رسوبدهی در این حوزه 338.58 و مقدار رسوب ویژه آن 303.981 مترمکعب در کیلومتر مربع در سال و وزن مواد رسوبی 18234.327 تن در سال است. با توجه به نتا یج فرمول مورد بررسی در حوزه مورد مطالعه و مقایسه آن با اعداد جدول مربوط به مدلMPSIAC می توان اذعان کرد که حوزه آبخیز ایلام از نظر فرسایش و تولید رسوب در وضعیت متوسط قرار داشته و شدت رسوبدهی آن بین 50-75 است،‏ همچنین مشاهده شد میزان رسوب برآورد شده در این حوزه در کلاس فرسایشی 3 و از نظر طبقه بندی کیفی فرسایش در کلاس درجه متوسط قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Zoning erosion intensity and sediment yield using MPSIAC in GIS (Case study: Ilam catchment)

نویسندگان [English]

  • Saleh Arekhi
  • Rahim Nazari
چکیده [English]

Ilam catchment was chosen for a study to examine the performance of MPSIAC model and its efficiency in estimating erosion and sedimentation (R). Initially, according basin maps such as topography map, slope map, direction map, elevation levels map, geology and etc. were prepared by using a GIS software. The first two primary maps were prepared by overlaying elevation levels on direction map and geological map on slope map respectively. The primary maps were overlaid to obtain the basic map with 132 working unit and 4 specific features including elevation, direction, geology and slope. Using the basic map and other available information and maps and controlling working units using GPS system in nature, MPSIAC model determined cumulative scores of 9 effective parameters for each working unit which make up the R value in each working unit corresponding to their total area in the catchment. The value of sediment was determined by substituting the value of R in the equation of the above model. Results of this research showed that sediment delivery ratio (R) in this catchment was 58.333 and sediment yield score and sediment yield weight were 303.981 m3/km2/year and 18234.327 Tons per year respectively. Based on the results in the study and the table provided by MPSIAC model, it can be concluded that Ilam catchment can be considered as medium class with regards to erosion and sediment yield and its sediment delivery intensity is between 50 and 75. Also, it was observed that estimated sediment yield can be categorized in terms of erosion classification and quality of erosion as class 3 and medium level respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Erosion and sediment
  • GIS
  • Ilam catchment
  • MPSIAC
  • Zoning